Kenmerken
De steenuil is de kleinste in ons land broedende uilensoort. Door de bolle kop en het relatief dikke verenpak lijkt hij groter dan hij is. Met een lichaamsgrootte van 21 – 23 cm en een vleugelspanwijdte van 54 – 58 cm is hij echter nauwelijks groter dan een zanglijster of merel. Gemiddeld zijn vrouwtjes iets groter en zwaarder dan mannetjes (170 à 260 gram vs. 150 à 240 gram). Ook het verenkleed is zo goed als gelijk. Beide geslachten zijn dan ook niet van elkaar te onderscheiden in het veld.
Werkgroepen
Vogelwerkgroepen en vrijwilligers houden zich in ons land bezig met de bescherming van deze kleine uil. Zo is een landelijke werkgroep opgericht: “Stone” (Steenuilenoverleg Nederland), die probeert de achteruitgang te stoppen, ondermeer door gedegen onderzoek.
Uiterlijke kenmerken
Steenuilen hebben een gevlekt verenkleed. De bovenzijde is bruin met witte spikkels en de onderzijde witachtig en dicht bruingestreept. Door de lichte wenkbrauwstrepen vallen vooral de grote ogen met felgele iris en zwarte pupil op (zie ook het logo van STONE). De poten zijn lang en wit bevederd.
Broeden
De Steenuil maakt zijn nest bij voorkeur in holten. Dit kan bijvoorbeeld in een holle boom, gebouw of oever. Tegenwoordig broeden ze ook veel in speciale kasten. De Steenuil legt zijn eieren los in de kast op een laagje van fijngetrapte braakballen. Ze leggen 1 keer in het jaar, tussen mei en juli, 2 tot 6 eieren. De jonge Steenuilen blijven eerst een tijdje in het nest. Echter nog voordat ze kunnen vliegen verlaten ze het nest en zijn dan op de takken van de boom te vinden. Ze worden dan ook wel takkelingen genoemd. Helaas vallen een aantal van deze takkelingen dan ten prooi aan katten en andere roofdieren.
Voedsel
De steenuil heeft een breed voedselpakket. Op het menu staan kleine zoogdieren, amfibieën, wormen, slakken, kevers en ook vogels. Zo tref je in de kasten geregeld keverschilden en ook jonge spreeuwen aan, geroofd uit een naburig nest. De kast wordt soms erg vochtig van binnen, als de steenuilen veel wormen op het menu hebben staan (dunne ontlasting).De braakballen zijn klein (ca. 30×13 mm). Ook hierin vind je vaak schilden van bijv. de meikever.
Geluid
De steenuilen maken meerdere geluiden. De bekendste en meest herkenbare zijn de territoriumroep van het mannetje en de alarmroep. Hieronder de territoriumroep.
Verspreiding
De Steenuil is een echte standvogel. In Nederland komt de steenuil in bijna het gehele land voor. In de provincies Groningen en Friesland komen echter maar een zeer klein aantal paren voor. In Drenthe vinden we de steenuilen vrijwel alleen in Zuid, Zuid-West en Noord Drenthe. In het Oosten van de provincie komen ze vrijwel niet voor.
Kleinschalig landschap
De steenuil komt het meest voor in kleinschalig cultuurlandschap. Landschap met kleine weides, bebouwing (boerderijen e.d.) en houtwallen. Meidoornhagen, mesthopen, slootkanten e.d. zorgen ervoor dat er voldoende voedsel aanwezig is in de vorm van grote insecten en muizen.
Gasten in de nestkast
Indien er geen steenuil broedt in een nestkast zijn er vaak andere vogels/dieren die gebruik maken van de nestkasten. Hieronder een rijtje met gasten die wij regelmatig tegen komen:
- Spreeuwen (85-90% van de niet bezette kasten)
- Kool- en pimpelmees (enkele gevallen per jaar)
- Bijen (af en toe – er wordt dan een imker ingeschakeld om het volk op te halen)
- Hoornaars (nesten worden in de winter verwijderd)
- (steen)marters (meestal gaat dit ten koste van de steenuilen)
- Muizennest (heel af en toe aangetroffen)
Bedreigingen
Er zijn voor steenuilen nogal wat bedreigingen. Hieronder een aantal op een rijtje.
- Verkeer
- Afbraak territorium
- Predatie (opgegeten worden door:)
- Steenmarter
- Buizerd
- Havik
- Katten
- Vossen
- Giffen (ratten- en muizengif)